Księgi metrykalne obecnie zaginione z terenu dieceji przemyskiej

Temat nie powiązany z główną linią bloga, jednakże w pewien sposób tłumaczy dlaczego spisy poddanych często pozostają jedyną możliwością na poznanie genealogii przodków na terenie podkarpacia.

Dopisane 22 września 2023:

W uzyskaniu prezentowanych poniżej wyników bardzo mi pomógł Sławomir T. Nowak.

 Udało się potwierdzić zeznania L. Weiraucha i jego sekretarki o przewiezieniu ksiąg metrykalnych z Krakowa do Coburga w 1945 roku. Tym samym można przyjąć, że także inne fakty dotyczące tej sprawy są prawdziwe w ich zeznaniach.

Chronologia:

• Sierpień 1944 – wywóz akt z Sieppenstelle Krakau „do Rzeszy”, Max Kassbacher w prywatnej rozmowie mówi, że do Karpacza
• Po sierpniu 1944 – nowa siedziba Sippenstelle Krakau, Janowice Wielkie
• Marzec 1945 – jeden wagon z aktami Sippenstelle Krakau dociera do Coburga
• Listopad 1945 – raport wywiadu 3 armii USA o aktach metrykalnych znajdujących się w Coburgu
• Marzec 1946 – zlecenie transportu materiałów metrykalnych z Coburga do punktu zbiorczego „Monuments Fine Arts and Archives” w Bambergu
• 20 Marzec 1946 – Lt. Albright dwoma ciężarówkami przewozi materiały metrykalne z Coburga do Norymbergi
• 21 Marzec 1946 – Lt. Albright dwoma ciężarówkami przewozi resztę materiałów
• Maj 1946 – transport restytucyjny  K. Estreichera dociera z Norymbergi do Krakowa, wśród materiałów 68 skrzyń metryk Sippenstelle Krakau
• Listopad 1946 – żądanie strony polskiej o  80 skrzyń metryk znalezionych w Coburgu
• Luty 1947 – przesłanie informacji stronie polskiej o przekazaniu metryk znalezionych w Coburgu do punktu zbiorczego w Bambergu

 

PDF z polskim żądaniem zwrotu:

https://drive.google.com/file/d/1n9XZYkMtLCdexCqFpGcoQBZVKvQQQPir/view?usp=sharing

Informacje z ANK dotyczące materiałów metrykalnych przywiezionych z Norymbergi w maju 1946 roku:

 

Możliwe scenariusze biorąc pod uwagę wymienione wyżej informacje to (od najbardziej prawdopodobnego):

a)     metryki „przemyskie” zaginęły w Coburgu w 1945 roku lub na początku 1946 roku;

b)   inne miejsce wywozu metryk – trzeci transport (Karpacz, wzmiankowany przez Maxa Kassbachera w sierpniu 1944 lub zupełnie inne miejsce);

c)   zniszczenie lub zrabowanie w trakcie transportu do Brzegu lub w trakcie przechowywania metryk w Brzegu – najmniej prawdopodobna możliwość - tworzę listę wszystkich ksiąg metrykalnych wywiezionych ze Lwowa by sprawdzić procentowy współczynnik strat (dla skrzyń numer 4, 5 oraz 32 wojnę przetrwało ponad 90% materiału - jak dotąd brak zidentyfikowania zniknięcia akt z całej skrzyni poza metrykami "przemyskimi").

Falsyfikacja hipotezy (A) poprzez dokładną kwerendę w aktach 3 armii USA (zwłaszcza odszukanie raportu z 24 listopada 1945, i być może innych związanych z przesłuchaniem L. Wieraucha przez CIC). Falsyfikacja hipotezy (B) kwerenda Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze oraz ewentualnie akta AP Wrocław o. Jelenia Góra. Kwerendy uzupełniające w AAN.

Uzyskane wiadomości, w skrócie:

Ustalenie miejsca wywozu (jednego z miejsc?) metryk z Krakowa do Coburga, oraz ustalenie faktu przetrwania materiału metrykalnego (prof. B. Musiał założył, że L. Weirauch kłamał i metryki zniszczył B. Musiał, Deutsche Zivilverwaltung und Judenverfolgung im Generalgouvernement, 1999, strona 322). Co najmniej jedna skrzynia z aktami nie została przez Amerykanów zwrócona stronie polskiej, istnieje  niezgodność 68 skrzyń zwrócono – według niektórych dokumentów (żądanie strony polskiej z listopada 1946)  znaleziono 80 skrzyń.

 

 

Dopisane 23 sierpnia 2023:

Utworzenie „miejsca awaryjnego” w Rabce Zdrój – kwiecień 1944.

Biuro Genealogiczne w Dziale Ludności i Opieki Społecznej przy Rządzie Generalnego Gubernatorstwa w Krakowie przeniosło istniejące zbiory metryk do miejsca awaryjnego w Bad Rabka w powiecie Nowy Targ, dystrykt Kraków, około 70 km od Krakowa. Tam w Kindersanatorium III, dawnej klinice chorób płuc, udostępniono trzy pomieszczenia Biuru Genealogicznemu do zabezpieczenia dokumentacji pisemnej. Układ tych pomieszczeń wynika z załączonego szkicu. Pomieszczenia te znajdują się na parterze. Budynek ma cokół z kamienia, ale cały jest obity impregnowanym, ognioodpornym drewnem, w stylu góralskich drewnianych domów. Pozostałe pomieszczenia budynku są dostępne dla innych służb jako miejsce awaryjne, gdzie obecnie przechowywane są meble drewniane, maszyny do pisania itp. Zgłoszono wniosek o zabezpieczenie okien kratami żelaznymi, ponieważ zabezpieczany materiał to bezcenne dokumenty. Straż drugiej służby stacjonującej w budynku przejęła nadzór nad wyżej wymienionymi pomieszczeniami. Zwracam się z prośbą, mając na uwadze przedstawione okoliczności, które uniemożliwiają obecnie przetwarzanie wniosków, o powstrzymanie się od przesyłania kolejnych wniosków o wydanie dokumentów żydowskich, przynajmniej na razie. Po uporządkowaniu i przeglądzie metryk żydowskich zastrzegam sobie prawo do dalszych komunikacji.

Potwierdzenie ewakuacji Sippenstelle Krakau do Janowic Wielkich (Jannowitz), bez daty, zapewne po wrześniu 1944.

 Wywóz akt Sippenstelle z Krakowa - sierpień 1944.

Dopisane 20 lipca 2023:

Poniżej wskazania na trop coburski gdzie schronili się w marcu/kwietniu 1945 roku pracownicy Bevölkerungswesen und Fürsorge GG (pod niego podlegał Sippenstelle Krakau).

„Podczas ucieczki część pracowników urzędu pozostała razem. Pan Weirauch wrócił do nas w Jannowitz w Karkonoszach, gdzie początkowo się osiedliliśmy. Miał ze sobą ciężarówkę, dzięki której kontynuowaliśmy dalszą ucieczkę z Jannowitz. Pod koniec wojny ostatni członkowie urzędu zostali zgromadzeni w Einbergu koło Coburga. Wtedy razem byli małżonkowie Weirauch z dzieckiem, małżonkowie Reuter z dzieckiem, małżeństwo Dolegny, panna Wesseling i ja. Ponadto mieliśmy jeszcze dwóch Ukraińców, którzy pilnowali pojazdu. Czasami dołączał również pan Türk. Po krótkim pobycie w Coburgu przybył wagon towarowy, prawdopodobnie już czekał na nas na dworcu kolejowym, gdy dotarliśmy do Coburga. W tym wagonie znajdowały się akta naszego urzędu oraz wiele "Judenmatrikel" (spisów Żydów?). W każdym razie wagon był pełen akt. Osobiście nie przyjrzałam się zawartości wagonu, ale widziałam paczki akt, które były przewożone przez Ukraińców, w jednym z budynków fabrycznych, gdzie mieliśmy pomieszczenie.“ [Protokoll der Vernehmung von Erna Schnorrenpfeil, geb. Hampel, der Sekretärin von Lothar Weirauch, Staatsanwaltschaft Dortmund vom 08.10.1962] za odpisem w: Rupert Appeltshauser, „Hitlers Helfer der „zweiten Reihe“: Das Fallbeispiel einer belasteten Dienststelle und deren Entsorgung in der fränkischen Provinz”, 201-226, Coburg, 2016.

Co się tyczy wagonu towarowego z pełnym materiałem dokumentacyjnym, L. Weirauch przedstawia jego dalsze losy w swoich przesłuchaniach w ten sposób: "Przyniosłem z Generalnego Gubernatorstwa interesujące pod względem etnicznym dokumenty oraz tajne rzeczy departamentu, a także tajne sprawy Rzeszy do Coburga zamiast zniszczyć je zgodnie z rozkazem w Krakowie. Przekazałem te akta komandu amerykańskiego CIC" („Counter Intelligence Corps” – wywiad kontrwywiadu armii amerykańskiej). [B. Musial, Deutsche Zivilverwaltung und Judenverfolgung im Generalgouvernement].

Dopisane 16 lipca 2023:

Lista ksiąg ze spisu wykonanego przez Baranietzkiego w Archiwum Lwowskim, kolorem zielonym oznaczono księgi które obecnie znajdują się w Archiwum Diecezji Przemyskiej - zostały one w 1943 zwrócone do Przemyśla (księgi zapowiedzi i przez zapewne pomyłkę także zawierające metryki):

https://drive.google.com/file/d/1IYxGGPN0nMM7qshn0XZALlo5d97gy_J7/view?usp=drive_link

Lista 804 ksiąg metrykalnych które Niemcy wywieźli z Lwowa do Krakowa w marcu 1944 roku, obecnie wszystkie księgi z tej listy są zaginione (jeśli ktoś widział jakąkolwiek z tej listy - proszę o kontakt):

https://docs.google.com/spreadsheets/d/1ceAVuDhnY-EA8SnjmQ8ueNeDdXBoFEZvtdpo7XM3vqA/edit?usp=drive_link

Dopisane 15/07/2023:

Jeśli chcecie wesprzeć moje działania poprzez finansowanie planowanych kwerend w archiwach niemieckich (Bundesarchive Koblencja w pierwszej kolejności), poproszę o datek:

https://zrzutka.pl/g2zp5s

Materiały katalogu Baranieckiego obecnie w AN Kraków sygnatura 29/427/74 zawierają spis ksiąg metrykalnych składowanych we Lwowie zagrabionych z Archiwum Diecezji Przemyskiej. Czerwonym podkreśleniem prawdopodobnie oznaczono księgi które dotarły do Krakowa w transporcie z marca 1944 roku, zdjęcia do pobrania z mojego google drive:

https://drive.google.com/drive/folders/1q7hJ00MSmQZnsuRyzdxtRqdbZpZ6FduJ?usp=drive_link

 

Dzięki staraniom dr Kwolka przed 1939 Archiwum Diecezjalne w Przemyślu zgromadziło dużą kolekcję ksiąg metrykalnych z okresu staropolskiego. 

Księgi metrykalne zebrane przez dr Kwolka zostały w 1940 roku wraz z całym archiwum diecezji przemyskiej zostały zrabowane przez sowietów. Umieszczone we Lwowie miały trafić na makulaturę, lecz zajęcie miasta w 1941 przez Niemców uniemożliwiło to. Zostały włączone do zasobu Archiwum we Lwowie a następnie około 1942/3 do Metrikenstelle Lamberg. Na rozkaz dr Randta wysłano je 21 marca 1944 do Sippenstelle Krakau gdzie dotarły bez strat (inne akta Metrikenstelle Lamberg w maju 1944 wywieziono do Rabki a jesienią 1944 do Brzegu gdzie przetrwały wojnę). Akta z Metrikenstelle Krakau końcem sierpnia 1944 wywieziono prawdopodobnie w Sudety (Jannowitz) a następnie w marcu 1945 prawdopodobnie do Coburga w Bawarii a stamtąd pod koniec wojny (kwiecień 1945) prawdopodobnie do Norymbergi. Tam ślad się urywa. Prawie wszystkie księgi metrykalne staropolskie będące przed 1939 w archiwum diecezjalnym są obecnie zaginione. Zachowały się księgi zapowiedzi, oraz akta niemetrykalne. Poniżej lista wywozowa ze Lwowa z marca 1944. 

 

Odnośne metryk i Archiwum Diecezjalnego w Przemyślu to wypisane tutaj księgi nie znajdują się obecnie w Archiwum - ostatnie pewne miejsce przechowywania i data to 27 marca 1944, Kraków.

Potem mam pewne tropy (dość mocne) ale jednak opierające się na zeznaniach pracowników administracji GG, którzy z różnych względów nie zawsze mówili prawdę.

Obawiam się, że z dużym prawdopodobieństwem te zaginione metryki uległy zniszczeniu (wiosną 1945 roku) - nie ma na to jednak żadnych dowodów ani nawet poszlak.

Pełny i dokładny spis zaginionych akt metrykalnych zrabowanych z Archiwum Diecezji Przemyskiej w trakcie II wojny światowej przygotowuje ks. S. Nabywaniec, W. Ziobro z którymi wymieniam się materiałami - spis ten ma zostać dodany do katalogu strat wojennych (http://dzielautracone.gov.pl/).

W poniższym spisie liczba ksiąg podana jest błędna, powstał on w ekspresowym tempie stąd te drobne pomyłki (tak samo błędnie wpisano Rudolowice). Należy także zauważyć, że wzmiankowane tutaj księgi po 1784 z sygnaturami zaczynającymi się na D (ostatnie pozycje) zostały pomiędzy marcem a sierpniem 1944 przewiezione do Rabki skąd wraz z innymi księgami trafiły do Brzegu gdzie odkryto je jesienią 1946 roku - obecnie przechowywane są w AGAD oraz AP Przemyśl.

CDIAL, Lwów /755/1/285, identyczna kopia listy wywozowej jest także w ANK, Kraków.

Oraz notatka z 27 marca 1944 - ostatnia pewna wiadomość o losie zaginionych ksiąg.

Rozkaz wywozu ksiąg z 11 marca 1944 wydany przez niemieckiego szefa archiwów GG  dr Randta:

 

Numer sygnatury	Parafia	Data początkowa	Data końcowa	Liczba ksiąg	Uwagi
384-392	Przemyśl	1636	1777	11
410-413	Albigowa	1661	1784	4
416-419	Babice	1602	1777	4
422-419	Bachorzec	1718	1816	2
425	Baligród	1718	1816	1
430-433	Bieliny	1662	1778	4
439-441	Bieździedza	1694	1785	3
443-446	Biroza	1696	1802	4
455	Blizne	1727	1776	1
458-459	Błażowa	1738	1778	2
462	Blozew	1648	1747	1
464	Boguchwała	1619	1759	1
467-471	Bóbrka	1660	185	5
474-477	Bruchnal	1701	1785	4
484-486	Brzozów	1688	1784	3
506	Brzyska	1739	1777	1
508-509	Chmielnik	1662	1777	3
520-521	Cieklin	1683	1777	2
523-533	Czudec	1649	1785	11
543-547	Czukiew	1682	1785	5
570-575	Dobrzechów	1647	1805	6
577-580	Domaradz	1744	1785	4
584	Drohobycz	1729	1784	1
587-596	Dubiecko	1631	1784	10
600-602	Dublany	1696	1776	3
603	Winniki	1746	1777	1
608	Dudynce	1778	1784	1
610-616	Dukla	1635	1781	17
628-631	Dynów	1701	1776	4
641-647	Dzikowiec	1675	1806	7
653-654	Felsztyn	1681	1777	2
657-658	Futoma	1703	1774	2
662-663	Gac	1895?	1770	2
669	Giedlarowa	1753	1786	1
674-682	Głogów	1684	1796	9
685-691	Gniewczyna	1658	1777	15	15 odnosi się do dwóch pozycji z Gniewczyny
693-700	Gniewczyna	1753	1786
706-707	Gogołów	1657	1772	2
709-712	Golcowa	1590	1784	4
716-721	Gorzyce	1678	1787	6
727-729	Grabownica	1676	1790	3
735-736	Grębów	1768	1775	2
744-751	Grodzisko	1708	1784	8
758	Handzlówka	1777	1784	1
761-763	Harta	1714	1783	3
766-767	Hartlowa	1597	1780	2
769	Hoczew	1633	1756	1
771-774	Humniska	1697	1784	4
779-782	Husaków	1617	1785	4
787-789	Hyzne	1703	1815	4
795-799	Izdebki	1615	1782	5
805-806	Jaćmierz	1719	1786	2
809-839	Jarosław	1616	1780	31
879-888	Jasienica	1621	1785	10
893-895	Jasionów	1666	1784	3
897-899	Jaśliska	1631	1785	3
905	Jasło	1717	1749	1
908	Jawornik	1778	1812	1
921-917	Jaworów	1630	1828	6
921-927	Jezowe	1721	1784	7
934-936	Kalwaria	1688	1793	3
938-939	Kańczuga	1687	1724	2
944-945	Klimkówka	1654	1776	2
951-957	Komarno	1651	1785	7
964-966	Kombornia	1684	1777	3
968	Korczyna	1764	1783	1
971-972	Kosina	1727	1777	2
975-978	Kraczkowa	1658	1781	4
985-987	Krasiczyn	1635	1784	3
995-997	Krasne	1657	1784	3
1000-1001	Krosno	1701	1784	2
1021-1025	Krościenko	1603	1789	3
1029-1035	Krezmienica	1659	1777	7
1051-1052	Krzywcza	1677	1778	2
1059-1060	Laszki	1604	1733	2
1064-1067	Leszawa	1636	1850	4
1070-1081	Leżajsk	1636	1786	2	sygnatury przepisane jak w inwentarzu
1101-1103	Lesko	1663	1784	3
1105	Lubatowa	1622	1777	1
1109-1114	Lubenia	1676	1784	6
1117-1119	Lubla	1610	1835	3
1121-1122	Lutcza	1653	1779	2
1124-1135	Łańcut	1633	1784	2	sygnatury przepisane jak w inwentarzu
1140-1141	Łanowice	1612	1784	2
1144-1149	Łączki	1649	1774	6
1158-1164	Łąka	1684	1805	7
1169-1170	Łężyny	1731	1778	2
1180	Łubienko	1636	1784	1
1183-1185	Majdan Kolbusz.	1756	1786	3
1187	Majdan Sien.	1716	1786	1
1190-1191	Malawa	1720	1786	2
1193-1196	Manasterz	1678	1777	4
1198-1201	Markowa	1657	1776	4
1205-1209	Medenice	1705		5
1223-1231	Miechocin	1593	1784	9
1235-1236	Miejsce	1770	1785	2
1245-1247	Milczyce	1650	1785	3
1257-1262	Mościska	1665	1786	6
1278-1282	Mrowla	1765	1786	5
1284-1287	Mrzygłód	1662	1805	4
1290	Myslatycze	1777	1784	1
1293-1294	Niebieszczany	1716	1777	2
1296-1299	Niebylec	1683	1776	4
1304-1310	Nienadówka	1666	1815	7
1315-1318	Niewodna	1663	1786	6
1320-1324	Niżankowice	1627	1781	5
1338-1341	Nowe Miasto	1754	1786	4
1343-1346	Nowosielce przewor.	1673	1784	4
1352	Nowosielce Koz.	1744	1784	1
1354-1356	Nowotaniec	1693	1786	3
1359-1362	Nozdrzec	1635	1817	4
1365-1368	Odrzykoń	1603	1817	4
1371	Osiek	1720	1751	1
1373	Osobnica	1784	1797	1
1376-1377	Ostrow	1763	1784	2
1384-1386	Pantalowice	1705	1777	3
1390	Pnikur	1685	1772	1
1392-1393	Pniew	1665	1785	2
1396-1404	Polana	1710	1787	9
1407	Poraz	1701	1770	1
1409-1410	Pruchnik	1720	1776	2
1421-1447	Przeworsk	1619	1785	27
1458-1462	Przewrotne	1730	1785	3
1458-1462	Przybyszówka	1628	1786	5
1466-1468	Przysietnica	1698	1787	3
1471-1472	Pysznica	1726	1781	2
1475	Raclawice	1659	1735	1
1481-1484	Radoysl	1728	1786	4	Radomyśl
1487	Radymno	1721	1786	1
1489-1499	Ranizow	1656	1818	11
1504-1506	Rogi	1636	1812	3
1590-1510	Rokietnica	1721	1784	2
1514	Równe	1713	1778	1
1521-1527	Rozwadów	1733	1858	7
1531-1535	Rudki	1682	1784	3
1540-1542	Rudolowice	1692	1784	4
1552	Rumno	1690	1786	1
1554	Rybotycze	1606	1786	1
1558-1562	Rychcice	1659	1784	5
1568-1570	Rymanów	1647	1776	3
1576-1585	Rzeszów	1661	1786	10
1597-1607	Sambor	1571	1782	11
1617-1625	Sanok	1705	1808	9
1632-1636	Sarzyna	1686	1814	5
1642-1644	Sądowa Wisznia	1693	1784	3
1648-1651	Sasiadowice	1716	1792	4
1655-1658	Sieniawa	1668	1784	4
1664-1666	Siennów	1620	1777	3
1672	Sietesz	1748	1777	1
1674-1676	Sławęcin	1661	1784	3
1678-1684	Słocina	1672	1786	7
1691-1698	Sokołów	1657	1784	8
1706	Starasol	1716	1753	1
1711	Staromieście	1751	1786	1
1719-1720	Strzałkowice	1694	1786	2
1723	Strzyżów	1721	1756	1
1728	Święcany	1700	1784	1
1735-1737	Świlcza	1730	1786	3
1740-1742	Szebnie	1650	1776	3
1745-1746	Targowiska	1679	1777	2
1750-1754	Tarnowiec	1654	1784	5
1757	Trzcinice	1653	1776	1
1762-1763	Trzesn	1750	1784	2
1766	Trześniów	1595	1786	1
1768-1773	Tuligłowy ad Komarno	1646	1784	6
1775-1776	Tuligłowy ad Pruchnik	1759	1785	2
1781-1786	Tyczyn	1661	1786	6
1794-1796	Tyrawa Wołoska	1651	1776	3
1798	Uherce	1749	1776	1
1800-1802	Ujkowice	1674	1785	3
1809-1816	Ulanów	1658	1785	8
1820-1822	Urzejowice	1703	1784	3
1831-1837	Wesoła	1613	1784	7
1844-1846	Wielowieś	1675	1776	3
1851-1852	Wojutycze	1646	1742	2
1854	Wola Rafal.	1691	1776	1
1857-1861	Wołkowyja	1708	1836	5
1863	Woloszcza	1705	1736	1
1869	Wrocanka	1717	1778	1
1871-1875	Wrzawy	1675	1787	5
1881-1844	Wysoka k. Łanc.	1651	1786	4
1904	Zabierow	1715	1777	1
1909-1916	Zaczernie	1667	1786	8
1929-1941	Zaleszany	1704	1785	3
1944-1946	Zaleze	1766	1784	3
1950-1953	Zarszyn	1693	1784	4
1955-1958	Zarzecze	1662	1784	4
1962	Zgłobień	1689	1733	1
1964-1967	Zręcin	1662	1774	4
1969	Żmigród Nowy	1698	1774	1
1972-1974	Żmigród Stary	1754	1803	3
1976-1984	Żołynia	1622	1784	9
1988-1990	Żurawica	1620	1784	3
2041-2042	Wola Zarczycka	1673	1759	2
2045	Kobylany	1746	1776	1
2060-2062	Głogów	1754	1800	3
2063-2067	Pstrągowa	1627	1780	5
2073-2074	Jedlicze	1709	1776	2
2075-2078	Jasło	1685	1784	4
2083-2084	Markowa	1773	1820	2
2088	Sąsiadowiec	1665	1710	1
2090	Strzyżów	1777	1784	1
2093-2094	Śliwcza	1700	1786	2
2097	Rokietnica	1686	1721	1
				779
D5: 1/1-7	Bircza	1784	1871	7
D 13:1/1-2/2	Bruchnal	1787	1859	2
D 13:2/1-4	Jaworów	1816	1864	4
D 13:4/1-3	Krakowiec	1784	1880	3
D 13:8/1	Wielkie Oczy	1784	1855	1
D 19:3/1	Krukienice	1826	1830	1
D 19:9/1	Radenice	1782	1811	1
D 28:8/1	Tyrawa Wołoska	1831	1847	1
D 29:6/1-2	Sieniawa	1784	1860	2
D 36:2/1	Milatyn	1786	1837	1
				23